Intelligent Trees: documentaire over het Wood Wide Web

Na het boek van Peter Wohlleben (Het Verborgen Leven van Bomen) is er nu ook de documentaire(serie) “Intelligent Trees”. In deze vierdelige reeks vertellen experts Peter Wohlleben en Suzanne Simard wat recent wetenschappelijk onderzoek aan het licht bracht over bomen en bossen. Een groot deel van de informatie overlapt met Peter’s boek (lees er meer over in deze blog), maar ondertussen is er ook al nieuwe research. De geanimeerde beelden geven heel duidelijk weer wat er gebeurt tussen en in de bomen en zijn echt een meerwaarde. Tijd om onze manier van bosbouw bosbeheer helemaal om te draaien.

Het miljoenen kilometers lange schimmelnetwerk dat net onder het aardoppervlak loopt is een soort internet van het bos. Het Wood Wide Web. Al doet het netwerk heel wat meer dan dat. De bomen kunnen er niet alleen informatie door sturen maar ook mineralen en andere moleculen. Het is een soort markt voor alle bomen in de buurt, waar ze kunnen kiezen wat ze nodig hebben en waar alle roddels verspreid worden. Uit recent onderzoek blijkt dat er binnen soorten geen competitie is, sterken helpen de zwakkeren en een groep bomen kan samen de temperatuur en vochtigheidsgraad van zijn omgeving beïnvloeden. Bomen zorgen voor elkaar, het zijn geen loners die enkel naar zichzelf kijken en de rest laten zitten. Ze sluiten vriendschappen, groeien takken van elkaar weg zodat ze beiden voldoende licht hebben en maken een groot kluwen van hun wortels. Zo zijn ze voor eeuwig afhankelijk van elkaar en blijven ze elkaar helpen. Als een deel van een bomencommunity weggehaald of ziek wordt, gebeurt vaak hetzelfde met de achterblijvers.

Moederbomen, de oudste en grootste in het bos, blijken het meest verbonden te zijn. Hun “kinderen” worden gevoed door hun wortels en de kleintjes helpen zelfs hun broers en zussen door ruimte te maken en voeding door te geven. We spreken hier in mensentermen, maar het gaat over bewezen genetica. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat familie het meeste voeding krijgt, maar dat de moederbomen ook de andere kleintjes in hun omgeving voeden en ondersteunen. Ze geven hun kinderen een “strenge opvoeding” door hen bijvoorbeeld maar drie procent zonlicht te gunnen en met hun kruinen de rest te blokkeren. Zo móeten ze recht naar boven groeien en krijgen ze een stevige, rechte stam. Zij die scheef groeien worden overschaduwd.

Nog een interessant gegeven is dat bomen wel degelijk pijn en emoties kunnen voelen. Dit hebben onderzoekers gemeten door te zien hoe elektrische signalen door “aders” van de boom gestuurd worden, en hoe een boom bij een aanval van een insect bijvoorbeeld verdedigingsstoffen aanmaakt die via het grote netwerk in recordtempo bij de buren terecht komen. Het is alsof er een stof door onze voeten zou lekken die een andere persoon dan weer kan opzuigen om zich te beschermen en voor te bereiden. De wortels zijn dan weer de hersenen van het bos. Ze lijken niet alleen fysiek op een neuraal netwerk, ook in de werking is er weinig verschil met neurotransmitters.

Wij zien planten niet zo, wij willen dat ze snel en op rijtjes groeien. Maar bomen houden van slow, het zijn trage wezens die alles rustig aan doen, wanneer de tijd er rijp voor is. Onze bekende plantages zou je volgens Peter kunnen zien als een eenzame rij enige kinderen, ze concurreren met elkaar en hebben geen goede omgeving ter beschikking om maximaal tot hun recht te komen. Daarnaast rijden we massaal met grote zware machines over de bosgrond om hout te kunnen kappen. Hierdoor duwen we de aarde samen waardoor het schimmelnetwerk kapot gaat door de druk en niet meer hersteld kan worden tot de volgende ijstijd. Het kan nu nog maar vijf procent van het water opslaan. Vroeger gebruikten we paarden om hout te winnen, daar is amper schade van. Voor elke machine zouden we volgens Peter twaalf nieuwe jobs kunnen creëren door met paarden te werken. Er zal meer opbrengst zijn en het bos is gezonder. En in plaats van rijtjes dezelfde bomen te zetten moeten we families samen laten staan.

We willen the point of no return niet bereiken dus het is tijd om anders naar hout te kijken. Er zijn limieten, en als we te veel nemen uit het bos dan gaat dat bos kapot. In de eerste plaats moeten we de consumptie verminderen, daarnaast moeten we de houtkap anders aanpakken. Af en toe een boom uit doen en de rest van de familie laten staan, garandeert ook nog gezonde bossen voor de toekomst. Als mensen voelen we ook de kracht van het bos, de rust die het ons brengt en de lessen die het ons kan leren. Het is tegelijk een bron van inspiratie voor ingenieurs. Zowat alles wat mensen uitvinden is al eens uitgevonden door de natuur. Suzanne stelt dat het bos op dezelfde manier een inspiratie en voorbeeld kan zijn voor onze menselijke community.

Deze reeks is een prachtig overzicht van hoe bomen en bossen functioneren, wat we er van kunnen leren en hoe we anders met hen moeten omgaan om de toekomst van gezonde bossen (en hout) te garanderen.

Je kan het volledige pakket van vier afleveringen kopen op Vimeo voor 19,99€. De afleveringen zijn ook individueel beschikbaar.

Foto: Eigendom van Jannick Lansu. Genomen in een bos in onze eigen Belgische Ardennen. En de achtergrond van mijn website.