‘Sapiens – een kleine geschiedenis van de mensheid’ in 10 quotes
“Hoe komt het dat alleen homo sapiens overgebleven zijn? Waarom ging we in goden geloven, maar ook in natiestaten, en in bedrijven? Waarom vertrouwen we op geld, boeken en wetten? En hoe zal onze wereld er in de toekomst uitzien?”, het zijn allemaal vragen die auteur Yuval Noah Harari zich stelt en waar hij grotendeels een antwoord op biedt in het populaire boek ‘Sapiens – een kleine geschiedenis van de mensheid. Een geschiedenis die in realiteit niet zo klein is.
Harari is docent geschiedenis aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en is bekend van zijn columns in Haaretz, een liberaal en onafhankelijk dagblad dat tegelijk het oudste van Israël is. Op aanraden van G. begon ik aan het boek dat leest als een roman, met intelligente en originele inzichten en vraagstellingen die ik nog nergens eerder gelezen of gehoord had. Harari noemt de agrarische revolutie de grootste zwendel van de geschiedenis en zorgt ervoor dat je de ene link na de andere legt waardoor je onze huidige wereld en maatschappij heel wat beter begrijpt en doorziet. Tijdens het lezen overviel me soms een teleurgesteld en triestig gevoel, een soort plaatsvervangende schaamte en verdriet voor de keuzes die we als soort maakten en nog steeds maken. En of ik blij moet worden van het hoofdstuk over de toekomst dat weet ik nog niet zo goed. Er staan zoveel interessante dingen in het boek dat het te veel is om op te sommen. Daarom, een kleine geschiedenis van de mensheid in tien (volgens mij) interessante quotes uit ‘Sapiens’, het boek dat in meer dan dertig landen vertaald werd en hoog op mijn recommended reading list staat.
“Tegenwoordig verzend ik razendsnel een e-mailtje naar de andere kant van de aardbol en dan heb ik als de ontvanger online is een minuut later al antwoord. Ik heb mezelf een hoop tijd en moeite bespaard ten opzichte van een brief, maar is mijn leven ook relaxter? Helaas niet. Vroeger schreven mensen meestal alleen brieven als ze iets belangrijks te melden hadden en ze verwachtten en weloverwogen antwoord. … We dachten dat we tijd bespaarden, maar in plaats daarvan hebben we de tredmolen van het leven met een factor tien versneld en onze dagen een stuk zenuwachtiger en gestrester gemaakt.”
“Vanuit een strikt evolutionair perspectief, waarbij het succes van een soort wordt afgemeten aan de hoeveelheid DNA-kopieën, was de agrarische revolutie een geweldige zegen voor kippen, runderen, varkens en schapen. Helaas is het evolutionaire perspectief een incomplete maatstaf voor succes. Het meet alles af aan criteria als voortbestaan en voorplanting zonder oog te hebben voor individueel leed of geluk. Gedomesticeerde kippen en runderen mogen dan een evolutionair succesverhaal zijn, maar tegelijk zijn het de meest beklagenswaardige wezens die ooit hebben geleefd.”
“Een imaginaire orde kan niet in stand worden gehouden met geweld alleen. Er zijn ook ware gelovigen voor nodig. … Hoe krijg je mensen zover dat ze geloven in een imaginaire orde als het christendom, de democratie of het kapitalisme? Om te beginnen geef je nooit ofte nimmer toe dat zo’n orde imaginair is. Je blijft bij hoog en laag volhouden dat de orde waarop de samenleving is gebaseerd een objectieve realiteit is, die is gecreëerd door de almachtige goden of de wetten van de natuur.”
“Net als de Arische veroveraars van India wilden blanke Europeanen in Amerika niet alleen overkomen als economisch succesvol, maar ook als vroom, rechtvaardig en objectief. Er werden religieuze en wetenschappelijke mythen bij gehaald om dit onderscheid te rechtvaardigen. … Toen de slaven eenmaal bevrijd waren, bleven de racistische mythen die slavernij rechtvaardigden gewoon bestaan. De rassenscheiding werd in stand gehouden door racistische wetgeving en sociale gewoontes.”
“We moeten ook de ideologische, politieke en economische krachten in ogenschouw nemen die mede vorm hebben gegeven aan de natuurkunde, de biologie en de sociologie en ze in bepaalde richtingen hebben gedwongen, waarbij andere afslagen werden genegeerd. … De vicieuze cirkel van wetenschap, grootmacht en kapitaal kan gerust worden beschouwd als de voornaamste motor van de laatste vijfhonderd jaar van onze geschiedenis.”
“In feite is het geen deceptie, maar eerder een eerbetoon aan de waanzinnige vermogens van de menselijke verbeelding. Banken – en de hele economie – kunnen overleven en winst maken dankzij ons vertrouwen in de toekomst. Dat vertrouwen is de enige dekking die het meeste geld ter wereld heeft.”
“Het consumentisme heeft heel hard gewerkt, geholpen door de populaire psychologie ‘Doe wat goed voelt’, om mensen ervan te overtuigen dat luxe goed voor je is en dat zuinigheid een vorm van zelfonderdrukking is. En dat is gelukt. We zijn allemaal brave consumenten. We kopen talloze producten die we niet echt nodig hebben en waar tot voor kort zelfs nooit van hadden gehoord.”
“Wat zou er met de menselijke herinneringen, het menselijk bewustzijn en de menselijke identiteit gebeuren als onze hersenen rechtstreeks contact kunnen maken met een collectieve geheugenbank? … Hoe kan je je droom volgen als die droom niet in jouw hoofd zit, maar in een of ander collectief reservoir van idealen?”
“We geloven liever dat mensen zoals wij in de toekomst van planeet naar planeet zullen reizen in snelle ruimteschepen. We staan niet graag stil bij de mogelijkheid dat wezens met ons soort emoties en identiteiten in de toekomst niet meer zullen bestaan en dat onze plaats ingenomen zal worden door totaal andere levensvormen met vermogens waarbij de onze in het niet vallen.”
“Geschiedenisboeken vertellen van alles over ontstaan en verval van sociale structuren, over de opkomst en ondergang van wereldrijken, over de ontdekking en verspreiding van technologieën. Maar ze vertellen niet hoe dit alles het individuele geluk en ongeluk van mensen beïnvloedde. Dat is de grootste lacune in onze historische kennis.”
Harari schreef een boek dat insloeg als een bom en homo sapiens over de hele wereld verbaast met hun eigen geschiedenis. Door ‘Sapiens’ kreeg ik nieuwe inzichten en legde ik connecties die ik voordien niet zag. Het boek gaf me heel wat stof om over na te denken, en een ton materiaal voor een avondje filosoferen.