Met de productie van Malcolm X schoot de KVS vorig jaar recht in de roos. Ondertussen heeft het gezelschap de voorstelling hernomen en deden ze een benefiet voor vluchtelingen. Geen verhalend theater, wel een eclectische mix waarin de erfenis van de Amerikaanse activist tot leven komt met spoken word, aangrijpende muziekstukken en intrigerende dans. Zijn boodschap blijft dan ook brandend actueel zo lang er racisme bestaat en de koloniale erfenis nog doorsijpelt in ons systeem. Hoe kijken we naar de wereld van vandaag? Tijdens de twee uur durende show vuurt de 22-koppige cast geweldige muzikale arrangementen en woorden af, die inslaan als een bom. Revolutie en resolutie. Een oproep tot verandering vanuit hart en ziel.
Wie zich verwacht aan het levensverhaal van de charismatische en veelbesproken Malcolm X is eraan voor de moeite. Het gaat hier om de boodschap, de waarheden, de sfeer en de visie die hij met zich meebracht. En hoe die zich vertaalt naar vandaag. Dynamisch, to the point en militant. Word, sound and power. Een imposant geheel waarin muzikanten, acteurs en dansers elkaar doorheen de show ondersteunen en versterken. Het is een voorstelling die op sommige momenten beklemmend is, om dan weer te bevrijden. Nederlands, Frans, Engels en een klein beetje Arabisch wisselen elkaar soms razendsnel af, maar de ondertitels zorgen ervoor dat iedereen ten allen tijde kan volgen. Zo kan het dus ook. Confronterend, dat wel. Zeker voor overgrote meerderheid blanken in de schouwburg die door de verschrikkelijke Leopold ll werd gebouwd, ook daar wees de cast ons nog even op. De Koninklijke Vlaamse Schouwburg die wij architecturaal allemaal prachtig vinden.
Vanuit de stilte klinkt schitterend soefigezang dat geleidelijk aan uitgroeit tot een meeslepende soundtrack die kippenvel bezorgt. Daar staan ze dan. Arabier. Afrikaan. Jood. Moslim. Christen. Atheïst. Of van alles door elkaar. In leren vest of traditionele kledij. Met kunstig geschikte hoofddoek of een net pak. “Vuile Vlamingen en Walen. Er hangt bloed aan jullie handen. Jullie stinken en zijn verrot.” De woorden zorgen voor een bijna onnatuurlijke stilte in de stampvolle schouwburg. Het publiek ondergaat beschaamd het lot van de gehate onderdrukker. Sommigen met de ogen neergeslagen. Uit angst om de performers in de ogen te kijken.
“Waarom ben je bang van mijn hoofddoek? Je weet niet waarom ik me zo kleed. Ik ben zwart, moslim en vrouw en dat maakt me blijkbaar gevaarlijk en een potentiele terrorist. Maar wat met alle eeuwen van slavernij en kolonisatie? Dát is het terroriseren van de wereld.”, zegt Sukina Douglas, deel van Poetic Pilgrimage, een internationaal geliefd Londens duo met Jamaicaanse roots. Ze brengen krachtige slam poetry en ijzersterke hiphop met identiteit, activisme en vrouwelijkheid als vaak terugkerende onderwerpen.
Tekst en muziek komen afwisselend en tegelijk op ons af. De achtkoppige band en de andere artiesten doen al snel voeten tikken en hoofden knikken. Ze bouwen de voorstelling op tot een grandioos hoogtepunt. In het Frans krijgen we het verhaal van de slavernij tot de KKK te horen, verteld door een zwarte vrouw maar vanuit het perspectief van een slavenmeester. Lumumba, Malcolm en Mandela zijn de helden die het tij probeerden te keren. Het verhaal groeit uit tot doordringende jazz, Malcolm’s favoriete muziek, met solo’s van gitaar, sax en trompet, die je tot in de toppen van je tenen voelt. Heerlijk. Music from the heart and soul.
“Nous ne sommes pas là pour danser comme des singes, ce temps est fini.” Dat is duidelijk. De performers gaan op zoek naar de slogan voor een nieuwe partij. “I’m black and I’m proud!”, weerklinkt het eerst muzikaal. Maar al snel vindt iemand het te ouderwets. Het zijn andere tijden, maar de strijd is nog niet gestreden. “Wanneer de melanine toeneemt, lijkt de waarde te dalen.”, zegt Muneera van Poetic Pilgrimage. Haar woorden stromen perfect getimed door de zaal. “We moeten God niet per se zoeken, maar zelf goddelijk zijn. Remember your tune. Revolution will start when your heart will open.” Haar boodschap raakt me.
De groep onderzoekt diversiteit binnen diversiteit. En minderheden binnen minderheden. Met sarcasme en ironie, maar ook een boodschap waar je niet naast kan kijken. “Aan wie moet iedereen zich eigenlijk aanpassen? Volg je eigen weg. Het is jouw leven. Moeten we allemaal op elkaar lijken? Het is net goed om vast te houden aan je eigen waarden. De wereld is veranderd.” De saxofonist speelt jazz die door merg en been gaat. “Jullie verhaal is gedateerd, we hebben het afgeleerd. Maak plaats! Het is gedaan met de beledigingen. Er blijft alleen haat en nijd over. Niet voor de onderdrukker, maar voor onszelf. Hoe onderhandel jij met je geweten?” Er weerklinken oerritmes en zang in vier talen. Kracht, empowerment, dat is wat er van het podium spat. We komen in een prachtige versie van Fela Kuti’s Zombie terecht. Ik schrijf bewust in, want de muziek is allesomvattend. Je kan er niet onderuit.
“We don’t have to wait for god because our breath is sacred.”, zegt Sukina Douglas. ”Wie ben ik? We moeten de geschiedenis herschrijven. Ik ben ONS.” Iemand anders neemt het over met een razendsnelle opsomming van de grootste terroristische aanvallen, van 9/11 tot maart 2016, Brussel. “The chickens come home to roost.”, zegt ze doordringend na elk feit. Hoe de daden van nu gevolgen zijn van de acties van vroeger. Steeds intenser weerklinkt de slogan. Steeds luider, chaotischer en explosiever klinkt de muziek die haar begeleidt. Het is overweldigend, hard en onoverkomelijk. Beelden van een speech van de echte Malcolm X brengen de zaal terug tot rust, gevolgd door een confronterende maar prachtige en meeslepende versie van Strange Fruit, origineel van Billie Holiday. Het licht gaat uit en er volgt een daverende applaus en een staande ovatie. Wow. Wat een kracht.
De sisters van Poetic Pilgrimage Music spelen de hoofdrol in het bisnummer. Met Rise Up zetten ze een stevig hiphopnummer in de wereld. Power! Ze roepen op tot een resolution en change vanuit het hart. De hele schouwburg staat mee te klappen en te dansen. Great vibes.
Met Malcolm X zetten de KVS en de cast niet alleen steengoed en vernieuwend (muziek)theater neer, ze dragen ook actief bij aan het slagen van de multiculturele wereld die onze realiteit is en zal blijven. Met alle verschillende religies, kleuren en normen. Gelijkwaardig en met respect voor elkaar. De boodschap van de voorstelling is indringend, essentieel en actueel. Kijken naar Malcolm X is jezelf uitnodigen tot (zelf)reflectie en oproepen tot verandering. Het zien van zoveel verschillende mensen op het podium en het horen van the half that has never been told doet goed. Gedaan met de vooringenomenheid van bepaalde groepen. De performers zijn een bron van inspiratie voor iedereen, zeker voor wie niet mannelijk, blank en atheïstisch is. Het is voorlopig nog de norm in het westen, but a change is coming. Can you feel it?
De voorstelling is zaterdag 24 februari nog te zien in Amsterdam, maar voorlopig staan er nadien geen nieuwe data gepland. Zo lang er interesse is wil de cast ze wel (op aanvraag) blijven spelen. En ik hoop dat ze dat ook doen. Meer info vind je hier. Met ‘Drarrie in de nacht’ is het gezelschap ondertussen ook al aan de volgende voorstelling toe. Ik ben benieuwd!
Hoewel heel de cast lof verdient, toch een extra pluim voor de empresses van Poetic Pilgrimage. Vorige zomer waren ze te gast op Reggae Geel, maar toen zaten wij in IJsland. Sukina en Muneera zijn broodnodige en krachtige rolmodellen voor iedereen, maar toch net dat ietsje meer voor vrouwen. In 2015 maakte Al Jazeera een documentaire over hen, met bijbehorende hashtag #HipHopHijabis. (Love it!) Als bekeerde en (volledig uit vrije wil) gesluierde moslima’s met Jamaicaanse roots doorbreken ze heel wat stereotypen, maar eigenlijk zijn ze gewoon zichzelf, mensen. Ze worden vaak in het hoekje van ‘moslimhiphop’ geduwd, hoewel ze muziek maken voor iedereen. Sommige kwatongen noemen hun missie dan weer haram, verboden volgens de islam. Terwijl ze net zoals Bob Marley de universele boodschap van liefde en vrijheid willen brengen. Hier zie je een van hun videoclips. En hier herwerkten ze de klassieker van The Abyssinians. Door ook workshops te geven willen ze anderen helpen om zichzelf uit te drukken en om hun eigen visie en normen te volgen. Ik had het geluk om de dames na de voorstelling even te ontmoeten, en kan alleen maar zeggen dat ze naar mijn gevoel puur vanuit liefde spreken en handelen. Maak plaats voor verandering, ze komt eraan.