We zijn allemaal biofielen

Biofilie: liefde voor het leven of levende systemen.

Toen ik het woord voor het eerst hoorde vond ik het niet mooi, maar ik was wel geïntrigeerd. Het was de Duits-Amerikaanse psycholoog (en volgens Wikipeda ook psychoanalist, socioloog, humanist, filosoof en democratisch socialist) Erich Fromm die de term voor het eerst definieerde. Maar de Amerikaanse bioloog en vooral natuurliefhebber Edward Osborne Wilson zette de biophilia hypothesis (BET) in 1984 pas echt op de kaart met zijn gelijknamige boek. Zijn definitie van het woord: de drang om zich bij andere levensvormen aan te sluiten. Hebben we dat niet allemaal?

Het grootste deel van de menselijke geschiedenis speelt zich af in de natuur. De opkomst van steden lijkt lang geleden, maar als je het totaalplaatje bekijkt zijn ze eigenlijk heel recent. Volgens Wilson zit de connectie met andere levende wezens en de natuur dan ook in ons DNA, we kunnen niet anders dan er naar te verlangen. Dat is logisch als je bedenkt dat we voor onze voeding, kleding en andere levensnoodzakelijke behoeftes op de natuur moeten rekenen, maar het gaat over zoveel meer. Wie in de natuur komt heeft het zeker al gevoeld; ze kan helen, rust geven en creativiteit opwekken. Ze kan ons nieuwe inzichten geven en helemaal opladen. Daarom gaan we ook zo graag op vakantie in de natuur.

Wilson koppelt zelfs onze liefde voor huisdieren en kamerplanten aan onze aangeboren biofilie. We zijn graag in de buurt van levende wezens en omringen ons er (onbewust) zoveel mogelijk mee. En door voor de natuur te zorgen, houden we ze ook in stand. Het is niet voor niets dat (verstedelijkte) mensen zich aansluiten bij natuurverenigingen, een manatee (lamantijn of zeekoe in het Nederlands) adopteren, naar het park gaan of een volkstuintje onderhouden. En wie houdt er niet van kleurrijke bloemen? Ze fleuren ons op en zijn vaak een voorbode voor wat later ons voedsel zal worden. Kortom: ondanks alle technologische evoluties hebben we de natuur zowel fysiek als mentaal nodig. En we houden er in essentie allemaal van.

Nature Deficit Disorder (NDD)

De biofilie-hypothese zou een belangrijk onderdeel kunnen zijn van de evolutionaire psychologie, maar toch wordt er in de wetenschap weinig mee gedaan. De Amerikaanse auteur Richard Louv deed dan maar zijn eigen onderzoek en trok tien jaar door de VS om met mensen te praten over hun natuurbeleving. Daaruit stelde hij vast dat een hele resem gedragsproblemen (bij kinderen), rechtstreeks te linken is aan een tekort aan tijd in de natuur. Nature Deficit Disorder noemt hij het in zijn boek Last Child in The Woods. Louv zegt dat het niet de bedoeling is om er een medische diagnose van te maken, maar wel dat het kan helpen om bepaalde andere symptomen en gedragingen te verklaren.

Door de urbanisering en digitalisering komen we steeds minder in de natuur. Onderzoeken wijzen uit dat kinderen nog amper buitenspelen en zich al helemaal niet veel vuil maken in de natuur. Vaak zijn de ouders zelf bang voor het onbekende dat eigenlijk bekend zou moeten zijn, geven ze die angst door en verbieden ze hun kinderen om in het wild te spelen en te ontdekken. Daarnaast zijn er ook omgevingen waar amper groen te vinden is, waardoor het (te) veel moeite kost om er te geraken. En wat met alle onnatuurlijke bronnen van entertainment? De hele wereld lijkt bereikbaar via schermen, maar in realiteit kunnen die beelden helemaal niet tippen aan the real deal.

Buitenzijn als medicijn

De gevolgen die Louv koppelt aan NDD zijn niet min. Denk onder andere aandachtsproblemen, angsten en depressie. Maar het goede nieuws is dat die dingen ook te verbeteren zijn door op een rustige manier buiten te zijn. Dat hoeft niet in de Rocky Mountains of in de Amazone te zijn, onze eigen lokale parken, bossen, dieren, zee en waterwegen kunnen al een groot verschil maken. Volgens een studie van de universiteit van Illinois kan natuurbeleving zelfs de symptomen van ADD bij kinderen verminderen.

Ook de resultaten van scholen waar kinderen buiten les krijgen spreken voor zich. De punten van de leerlingen gaan over bijna de hele lijn naar boven, ze worden creatiever en hebben minder stress. En dan is er nog een ander logisch gevolg: kinderen die buitenspelen zijn fysiek gezonder, hebben minder kans op obesitas en voelen zich meer verbonden met de aarde. En als het voor kinderen geldt, waarom dan ook niet voor volwassenen met depressie of andere mentale aandoeningen? Onderzoekster Elizabeth Dickinson trekt het hele verhaal nog breder door te stellen dat NDD een symptoom is van onze disassociatie van onze menselijke natuur, niet enkel van het in de natuur zijn zelf. En dat ligt volgens haar dan weer aan de basis van onze milieu- en sociale problemen. Makes sense to me!

Allemaal naar buiten

Hoe het in onze hersenen exact in zijn werk gaat weten we voorlopig niet. But who feels it know it. Wie regelmatig in de natuur vertoeft weet wat ze kan betekenen, zowel fysiek, mentaal als spiritueel. Ik noem mezelf met trots een biofiel en besef maar al te goed wat het met me doet als ik de bebouwde wereld achter me laat. Onze drie weken IJsland zijn daar een prachtig voorbeeld van, maar even goed de korte fietstocht door de velden hier in de buurt, of de wandeling in het bos op het einde van mijn ouderlijke straat. En ik zal nooit vergeten hoe snel de zorgen van me afwaaien wanneer we vertrekken met de zeilboot, of als we het bos inwandelen om er de hele dag (en nacht?) niet meer uit te komen. Zo voelden J en ik de voorbije weken een immense drang om met de rugzak te gaan stappen onder de bomen, dus maakten we er een weekendje Ardennen van. Instant rust, een glimlach en geluk. Een shortcut naar mindfulness en een bron van inspiratie. Deadlines, to-do-lists en zorgen voor morgen smolten weg als sneeuw voor de zon. Biofilie en Nature Deficit Disorder kunnen het gevoel en de gevolgen nog zo goed omschrijven, wie het zelf voelt heeft er geen definities voor nodig. En nu, weg van het scherm en naar buiten!

Foto’s: Getrokken in het Parc de Furfooz, langs de Lesse. Prachtige plek om geschiedenis, bos, grotten én een organic cafeetje te ontdekken. #Nofilter