Bosbaden als medicijn

Steeds meer wetenschappelijke onderzoeken bevestigen de heilzame kracht van de natuur. In Japan weten ze al heel lang dat ze vaak even goed of zelfs beter werkt dan een medicijn. Bosbaden was me niet onbekend, maar het was pas toen ik Dr. Qing Li’s boek ‘Shinrin-Yoku – De kunst en wetenschap van het bosbaden’ las dat ik de bomen waar ik zo van hou nog op een ander niveau ontdekte. Krachtiger en weldadiger dan ooit.  

Hoewel wij in het westen maar blijven wachten op meer onderzoeken en ons heil vooral zoeken in de chemische geneeskunde, heeft bosbaden een belangrijke plaats in de medische wereld van Japan. Bossen bedekken twee derde van het land en er zijn tientallen professionele bostherapiecentra waar je terechtkan. Het eerste nationaal gezondheidsprogramma voor bosbaden startte al in 1982, maar serieus wetenschappelijk onderzoek volgde pas in 2004. Dr. Qing Li richtte toen de studiegroep Bostherapie op. Ondertussen is hij de internationale expert op dat gebied en deelt in zijn prachtig opgemaakte boek (die foto’s!) gefundeerde uitleg, inspirerende anekdotes, mooie verhalen en een massa praktische aanwijzingen.

Minstens twee uur in het bos, liever vier

We weten al duizenden jaren hoe goed we ons kunnen voelen als we in de natuur zijn, al is dat moeilijk te omschrijven. In Japan is er een woord voor gevoelens die te diep zijn voor woorden: Yūgen(幽玄): een intense gewaarwording van de schoonheid en de mysterie van het heelal. De Japanse toneelschrijver Zeami Motokiyo beschrijft het als de subtiele schaduwen van bamboe op bamboe, het gevoel dat je krijgt als je de zon ziet ondergaan achter een met bloemen overdekte heuvel of als je in een groot bos dwaalt zonder aan terugkeren te denken. – Dr. Qing Li

Velen van ons brengen het grootste deel van de tijd door in een stedelijke, door mensen gemaakte omgeving. Qing Li benadrukt hoe belangrijk het is voor stadsbewoners om regelmatig contact te maken met de natuur. Opvallend detail: je hebt niet altijd een bos of park nodig om te profiteren van natuurtherapie. Op je blote voeten door de tuin lopen, kamerplanten zetten (ook op kantoor!) en essentiële oliën verstuiven, kunnen je gezondheid al een boost geven. Om maximaal resultaat te halen uit natuurtherapie, raadt Li echter aan om een bosbad van vier uur te nemen waarin je ongeveer vijf kilometer wandelt, al heb je ook al effecten bij een periode van twee uur. Zoek een plek in het bos (of een park) die je fijn vindt en ga daar een tijdje zitten. Geniet van het mooie landschap, of lees een boek.

Patiënten van wie de kamer uitzicht had op bomen herstelden sneller dan degenen bij wie de kamer op een muur uitkeek. Die laatsten hadden meer pijnstillers nodig, brachten langer in het ziekenhuis door en waren depressiever. – Dr. Qing Li

De resultaten

Bosgeneeskunde is bij ons nog redelijk onbekend, maar de resultaten van bosbaden zijn ontegensprekelijk en gaan heel breed. Studies bewijzen dat het stress vermindert, bloeddruk verlaagt, de gezondheid van hart en bloedvaten en de stofwisseling verbetert, depressie verhelpt, de bloedsuikerspiegel verlaagt, concentratie en geheugen verbetert, de pijngrens verlegt, helpt af te vallen, energie geeft, je beter doet slapen, het immuunsysteem verbetert door toename van natuurlijke killercellen (NK’s, hun activiteit geeft aan hoe gezond ons immuunsysteem is) en de productie van antikankereiwitten doet toenemen.

De gemiddelde slaaptijd van deelnemers na een wandeling van twee uur steeg met 15 procent, oftewel 54 minuten. – Dr. Qing Li

Voor een bosbadonderzoek rond het immuunsysteem nam Li een groep mensen voor twee nachten en drie dagen mee in de bossen. Na het driedaagse bosbad kwam hij tot de conclusie dat de NK-activiteit met 53,2 procent toenam, dat er 50 procent méér NK-cellen waren en dat de aanwezigheid van de antikankereiwitten gestegen was met 28-48 procent. De effecten bleven maar liefst dertig dagen duren. Eén bosuitstap per maand kan een wereld van verschil maken voor onze gezondheid. Zo gemakkelijk kan het zijn!

Het boek, en een sfeerbeeld onder de Ardeense bomen.

Beleef het bos met zes zintuigen

Geuren spelen een belangrijke rol in bostherapie. Boslucht bevat niet alleen meer zuurstof, maar zit ook vol met fytonciden, natuurlijke oliën die deel uitmaken van het afweersysteem van een plant. Die bestaan dan weer hoofdzakelijk uit terpenen, die de geuren afgeven die we kennen uit het bos. Blootstelling aan de fytonciden verlaagt significant stresshormonen, verhoogt de aantallen en activiteit van NK-cellen en antikankereiwit, verhoogt het aantal uren slaap, vermindert spanning, angst, vijandigheid en verwarring, kan bloeddruk en hartslag verlagen en kan het zenuwstelsel in evenwicht brengen. Een onderzoek van de Mie University in Japan toonde zelfs aan dat de citrusachtige geur van D-limoneen effectiever werkte dan antidepressiva bij patiënten met een psychiatrische aandoening.

Kronkelende bomen, gekke rotsformaties, fijne bloemblaadjes, kunstige sneeuwvlokken, een ontrollende varen: de natuur maakt fantastische meetkundige en oneindige patronen die we fractals noemen. Zelf vind ik het heerlijk om er naar te kijken, al wist ik niet dat het stress ook met 60 procent kan verminderen. Volgens Li zet ons gevoel van ontzag ons aan het denken en brengt het vreugde.
Door de natuur aan te raken en je handen in de aarde te duwen of met je voeten in een riviertje te stappen, neem je goede bacteriën op. In de Japanse bostherapiecentra kan je vaak aangepaste maaltijden eten met wilde planten uit het bos, die daar nog veel vaker gegeten worden dan bij ons.

Tijd doorbrengen in de natuur kan de creativiteit en het vermogen om problemen op te lossen met 50 procent opvijzelen. – Dr. Qing Li

Bij bosbaden is het gebruik van al onze zintuigen cruciaal. Luister naar de geluiden van de vogels en de wind, kijk naar het zonlicht en de verschillende tinten groen, adem de natuurlijke aromatherapie in, proef de frisse lucht en voel de grond en het rivierwater. Volgens Li is je geestesgesteldheid je zesde zintuig: laat je gevoel van blijdschap en kalmte te vrije loop, maak verbinding met de natuur en steek de brug naar het geluk over.

Natuurlijke stilte is wel eens een van de meest bedreigde hulpbronnen op de planeet genoemd. – Dr. Qing Li

Bossen als medicijn voor de wereld

Who feels it knows it. Wie (bewust) tijd in de natuur doorbrengt, wordt gezonder, gelukkiger en rustiger. In 2018 startte Schotland op de Shetlandeilanden een programma waarbij artsen voor het eerst een portie natuur kunnen voorschrijven, met als doel bloeddruk, angst, stress, hart- en vaatziektes en psychische aandoeningen te verminderen, en geluk te verhogen.  

Bomen in de stad en daarbuiten zijn niet alleen cruciaal om de gevolgen van de klimaatcrisis tegen te gaan, maar ook om ons gezond te houden en te genezen. Ik ben heel dankbaar dat ik het onlangs nog eens mocht ervaren. Na een drukke periode, ver weg van bossen, snakte ik naar de natuur. Ik was moe, gespannen en mijn hoofd leek helemaal vol te zitten. Na een week onder de bomen voelde het alsof ik op een reset knop had gedrukt. Ik had weer energie, mijn spieren waren ontspannen en er kwam ruimte in mijn hoofd om aan de volgende projecten te beginnen.
Give thanks, moeder aarde, je geeft ons alles wat we nodig hebben, en nog veel meer.

PS: Dr. Qi Ling verwijst in zijn boek naar biofilie, onze aangeboren behoefte om ons te verbinden met de natuur. Lees er meer over in de blog ‘We zijn allemaal biofielen’.