Petra Waterbeheer

Wat we kunnen leren van het ingenieuze waterbeheer van de Nabateeërs

Al eind maart kwamen er alarmerende berichten in de media over ons (weeral) te lage grondwaterpeil. Met het oog op de klimaatverandering, zal het er in de toekomst niet beter op worden. (Lees er hier meer over.) Het vraagt creativiteit en originaliteit om ons watersysteem klimaatrobuust te maken. De Nabateeërs wisten er in de klassieke oudheid al heel slim mee om te gaan. Wat kunnen we leren van voorouders die meer dan twee millennia geleden floreerden in de woestijn?  

De Nabateeërs waren een Arabisch volk waarvan het koninkrijk zich uitstrekte over delen van Jordanië, Saoedi-Arabië, Israël en Syrië. Hun hoofdstad kennen we allemaal: Petra, in het nu door conflict verscheurde Jemen. Het was een bruisende plek waar veel karavanen passeerden, onder andere met kostbare wierook en specerijen. De Nabateeërs groeiden uit tot machtige handelaars en controleerden grote delen van het Nabije Oosten. Interessant weetje: het volk had zijn eigen religie met verschillende goden en een centrale plaats voor het vereren van rotsen.

Om water te hebben in de droge gebieden legden de Nabateeërs ondergrondse waterkanalen (qanaten) aan die van de bergen naar hun landbouwgebieden liepen. Dat moest ook wel, want de ligging van Petra was verre van ideaal. Er waren dan wel prachtige grafkamers en tempels, maar er was geen enkele waterbron in de buurt van de hete woestijnstad. Om de locatie leefbaar te maken, creëerden de bewoners een ingenieus systeem met kanalen, aquaducten en opvangplekken. Het water kon soms van kilometers ver komen! Het netwerk was zo efficiënt dat het meer dan honderdduizend mensen aan vers water kon helpen, terwijl er in de hoogdagen maar een vijfde van dat aantal in de stad woonde.

Schrijvers en reizigers waren verwonderd over de complexiteit en het beheer van Petra. Naast de overvloed aan water, hadden de bewoners vaak zelfs toiletten die werkten met gebruikt water. Meer dan tweeduizend jaar later, spoelen wij de onze meestal nog door met drinkwater! De Nabateeërs verzamelden het water in hoger gelegen heuvels en brachten het naar de stad via grote buizen en uitgehouwen goten. Ze lieten die zo lopen dat ze altijd genoeg waterdruk creëerden in het centrum van de stad, in elk seizoen.

Wetenschappers zijn nog steeds verbaasd over de verregaande hydraulische technieken die de Nabateeërs gebruikten om de watertoevoer te optimaliseren en lekken te vermijden. Elke druppel werd opgevangen en naar een (ondergrondse) citerne geleidt voor later gebruik. Of het nu om regen-, overstromings-, grondwater of een bron ging: niets ging verloren. Door stenen muren en ondergrondse citernen te gebruiken, bleef het water lekker koel.

Om zichzelf te beschermen tegen hevige regens bouwden ze nog een dam en een tunnel, waar ook weer water in opgeslagen werd. Sommige netwerken kwamen rechtstreeks uit bronnen of werden gefilterd en dienden voor drinkwater, anderen voor irrigatie. Dat laatste was cruciaal om voldoende voedsel te kunnen kweken voor alle inwoners en passanten. Een extra methode die ze daarvoor gebruikten was het planten van één fruitboom in een ondiepe trechter. Wanneer het regende stroomde het water naar het midden van de trechter en werd het bewaard.

Ons eigen ingenieuze watersysteem

Zoveel mogelijk (regen)water opvangen en hergebruiken was voor de Nabateeërs vanzelfsprekend, en dat zou het voor ons ook moeten zijn. Door bewust(er) om te gaan met opvang, verdeling en verbruik, kunnen we slim omgaan met de droogtes die de toekomst zal brengen. Wie even foto’s Googelt, ziet hoe ingenieus het stelsel in elkaar zat. De Nabateeërs waren een hoogontwikkeld volk dat al gebruik maakte van taps toelopende einden op buizen, iets wat wij pas de laatste tweehonderd jaar ‘ontdekten’.

Bij ons thuis heeft mijn lieve J zelf een ingenieus watersysteem bedacht met regentonnen, een waterput (gevonden in ons tuintje!), een pompje (aangedreven door een zonnepaneeltje), een filter, darmen en buizen om alles met elkaar te verbinden. In tegenstelling tot de vroegere zomers, hebben we vorig jaar maar één keer, tijdens een hittegolf, enkele gieters moeten vullen aan de kraan. Al de rest van het water om onze groenten en bessen te kweken, komt van ons opvangsysteem. We kweken alles in potten en bakken. Wie iets van tuinieren weet, beseft dat het over ontzettend veel water gaat.

Om onszelf en onze voedselvoorziening weerbaar te maken en klaar voor de toekomst, hebben we overal slimme watersystemen nodig. Van de steden waar bijna alles gebetonneerd of betegeld is tot het platteland waar ons eten groeit. Now is the time. We weten dat het steeds warmer en droger zal worden. Waarom zouden we wachten tot we (nog meer) mislukte oogsten hebben en sterke beperkingen moeten opleggen voor watergebruik? Het is tijd voor uitgebreide, duurzame opvangsystemen, boslandbouw en slim waterbeheer. De Nabateeërs deden het meer dan tweeduizend jaar geleden al. Met alle kennis en technologie die we ter beschikking hebben, zouden we het minstens even goed moeten doen.

Foto bovenaan: StockSnap ,Pixabay