Kurkuma (Geelwortel) is een belangrijke en krachtige plant in de Ayurvedische geneeskunde. Er bestaan zelfs meer dan honderd namen voor, waaronder ‘ene die ziektes overwint’ (jayanti) en ‘zo mooi als maanlicht’ (matrimanika). Een prachtige gouden kleur, sterke geneeskracht en een heerlijk kruidige smaak: kurkuma has it all.
In de Indiase cultuur heeft de plant nog een hogere positie dan de meeste geneeskrachtige planten. Het Hindoeïsme ziet kurkuma als gunstig en heilig. Het zou geluk afgeven en de energieën van het lichaam in balans brengen. Gelovigen gebruiken hem bij allerlei rituelen en gebeden. In het zuiden van het land draagt men soms een stukje kurkuma wortelstok om zich te beschermen tegen boze geesten, zoals een amulet. Ook boeddhistische gewaden worden vaak geverfd met kurkuma.
Er is een diepe associatie met Uma, de godin van de vruchtbaarheid. En het is hét offer aan de god Khanoba. Godin Durga heeft een stralende kurkuma-gloed die haar goddelijkheid bevestigd. Het is de kleur die Krishna draagt en sommige Ganesha-beeldjes zijn zelfs gemaakt van kurkuma. Gemengd met water, is het een belangrijk offer aan godin Kali. Met zoveel verheerlijking en verwijzingen, moet het wel een speciale plant zijn, toch?
Eindeloze gezondheidsvoordelen
Kurkuma heeft ontzettend veel geneeskrachtige toepassingen, waardoor het in het algemeen een sterk en erg waardevol ondersteunend kruid is, op enorm veel vlakken. Je hoeft geen specifieke aandoening te hebben om te profiteren van de voordelen.
Er bestaan verschillende soorten. Op geneeskrachtig vlak, zeker bij galaandoeningen, krijgt Curcuma xanthorrhiza, Javaanse kurkuma, de voorkeur. Curcuma longa volgt op de voet. Het bovengrondse deel van de plant is frisgroen, maar het is de knaloranje wortel die we willen. Je kan hem zowel vers als gedroogd gebruiken.
De belangrijkste werkzame stoffen van kurkuma zijn de etherische olie (met onder andere zingibereen, de werkzame stof van gember) en de fenolen (waar curcuminoïden inzitten, die zorgen voor de gele kleur).
Een beknopte opsomming van de heilzame werking van kurkuma (bij inwendig gebruik):
- Helpt bij galaandoeningen in alle vormen, slechte vetvertering en geelzucht.
- Verlaagt cholesterol, is antitrombotisch en vermindert risico op artherosclerose en andere hart- en vaatziekten.
- Beschermt de lever. Werkt bij leveroverbelasting – en schade van bijvoorbeeld alcohol en bij andere leveraandoeningen.
- Werkt ontstekingsremmend bij acute en chronische ontstekingen waaronder ook artritis, myalgie, jicht en inflammatoire darmziekten.
- Wekt de eetlust op. Ondersteunt bij slechte spijsvertering, winderigheid, zuurbranden en de preventie van maag- en darmzweren.
- Is een sterke antioxidans waardoor het ouderdomsverschijnselen en de ziekte van Alzheimer helpt te voorkomen.
- Remt tumorgroei en draagt bij aan het voorkomen van kanker, vooral bij mond-, maag-, darm- en borstkanker, en leukemie.
Naast deze indrukwekkende lijst voordelen, kan kurkuma ook nog helpen bij griep, bronchitis, ouderdomsdiabetes, verstoorde darmflora of spastische darmen, onregelmatige menstruatie, vermoeidheid, zwakte en bloedsomloopstoornissen. Als kers op de taart kan je de wortel ook uitwendig gebruiken bij wonden, zwellingen zoals insectenbeten, kneuzingen en het onderdrukken van huidkanker.
Gebruik
- Dosis: Wie een geneeskrachtige dosis wil opnemen, kan best 1,5 tot 3 gram wortel per dag binnenkrijgen. Dat kan je doen door verse of gedroogde kurkuma te eten of te drinken, of door standaardpreparaten te kopen (liefst bio!) in de vorm van capsules, tabletten, tinctuur, poeder of iets gelijkaardig.
- Combineer kurkuma altijd met zwarte peper. Door ze samen te gebruiken krijg je de beste biologische beschikbaarheid en voordelen van de plant. De meeste standaardpreparaten bevatten al zwarte peper.
- Opgelet: te hoge doses kunnen leiden tot maagirritatie. Senioren gebruiken best een lagere dosis. Wie galstenen heeft, geblokkeerde galwegen of ernstige leveraandoeningen kan kurkuma best enkel innemen in samenspraak met een arts. Let ook op voor interacties met bloedverdunnende en cholesterolverlagende medicijnen.
Afbeelding van BARBARA808 via Pixabay
Hoe wij kurkuma eten & drinken
Thuis gebruiken we kurkuma bijna dagelijks in onze maaltijden en regelmatig in drankjes. Altijd met zwarte peper, om de geneeskrachtige stoffen te activeren. We doen het in Curry’s (uiteraard), sauzen, soepen, stoofpotjes en rijstschotels, maar ook in puree of lasagne. Alles krijgt een mooie gouden tint. Het is één van de kruiden die standaard uit de kast komen, in gedroogde vorm. Af en toe hebben we verse kurkuma in huis.
Naast de maaltijden, gebruik ik geelwortel ook vaak in warme drankjes. Meestal in combinatie met gember. We hebben regelmatig thee waar kurkuma in zit (soms zelfs een gram per zakje, best al een goede dosis) en gebruiken het in zelfgemaakte chai (pittige kruidenthee) of golden milk (een kurkumadrankje met melk, bij ons de plantaardige versie). Google even voor een overdosis aan recepten en tips.
Voor de smaak gebruik je het best Curcuma longa. Dat is de soort die in de meeste winkels te koop is.
Zelf kweken in plaats van importeren?
Het grote nadeel van kurkuma is dat het meestal geïmporteerd wordt uit (sub)tropische gebieden, vooral uit Zuidoost-Azië, Midden-Amerika, Australië en de Antillen. Af en toe vind je lokale, verse wortels, maar dan is het meestal toevallig of moet je een adresje hebben.
Een oplossing daarvoor is zelf kweken. De planten worden niet zo groot en je kan ze binnen in een pot houden. De teelt is ongeveer dezelfde als die van gember. Zelf heb ik nog geen kurkuma geplant, maar gember wel. Dat lukte prima, al duurde het wel lang voor we konden oogsten en was de opbrengst niet zo groot. Laat me iets weten als jij kurkuma probeerde te kweken? 😊
In dit artikel vind je er alvast meer informatie over.
Zorg goed voor jezelf en smakelijk!
Benieuwd naar andere blogs over kruiden? Lees ze bij de tag ‘kruiden‘.
Bronnen:
Medicinale informatie: Groot Handboek Geneeskrachtige Planten (Dokter Geert Verhelst)
Turmeric history & The Legends of Turmeric