Ecocide

Duitsland veroordeeld wegens klimaatmisdaden (in 2034) (gastblog)

In de Duitse tv-film Ökozid zijn we getuige van een rechtszaak in het jaar 2034. Een verbond van 31 landen uit de zuidelijke hemisfeer heeft bij het Internationaal Strafhof klacht ingediend tegen de Duitse regering, en in het bijzonder de voormalige minister-president Angela Merkel. Waarom hebben zij de voorbije decennia niet meer gedaan om de klimaatverandering te temperen? De klagers eisen een bedrag van vele honderden miljarden euro’s om de gigantische schade door stormen, overstromingen, branden, hittegolven en andere aan het klimaat gerelateerde catastrofes te vergoeden. In 2034, zo wordt in de film gesuggereerd, lijden zowat alle landen onder de gevolgen van de opwarming van de aarde, maar in het zuiden is de toestand stilaan hopeloos.

Het verhaal speelt zich af in de toekomst maar de feiten en getuigenissen in de zaak dateren van onze tijd, en zijn allemaal gefactcheckt. Hoe lobbyisten de emissiehandel beheersten, en daarmee duidelijk afbreuk deden aan het klimaatbeleid van de Europese regeringen. Hoe nieuwe maatregelen beloofd werden maar nooit uitgevoerd. Hoe de olie- en kolenindustrie tot vandaag (2020) mee aan tafel zit, en bepaalt hoe ver die maatregelen reiken. Hoe de dwingende adviezen van vooraanstaande wetenschappers telkens weer genegeerd worden. Als getuigen passeren enkele nog altijd arrogante, hoogst cynische politici en bedrijfsleiders de revue, fictieve personages omdat de echte ‘daders’ de makers van de film anders misschien zouden kunnen aanklagen, of de uitzending gewoon hadden laten verbieden. U kent dat soort mensen, de échte onfatsoenlijken.

In het beklaagdenbankje zit alleen Angela Merkel, het enige niet-fictieve personage in de film. Hoewel sommige jonge vrouwen van nu zich ongetwijfeld zullen herkennen in de advocate van de klagers, een voormalige milieuactiviste. De rechter moet haar enkele keren het zwijgen opleggen, zo gedreven verdedigt ze de zaak van haar cliënten. Klimaatadvocaat: het zou binnen 15 jaar weleens een druk gesolliciteerde nieuwe specialiteit kunnen zijn, als stilaan zal blijken hoe zwaar de verantwoordelijkheid weegt van politiek en industrie voor de opwarming van de aarde.

In Duitsland gaat het dan vooral om de auto-industrie, en die krijgt in Ökozid (letterlijk ‘ecocide’, een samentrekking van ecologisch en genocide) de wind van voren. Merkel schermt met de werkgelegenheid in die sector, van oudsher het belangrijkste argument om nieuwe klimaatwetgeving tegen te houden. Dieselgate en andere schandalen hebben ons intussen geleerd dat de autofabrikanten enkel gedreven worden door winstbejag, en dat de zorg voor het milieu hen in essentie geen zier interesseert.

Het meest schrijnende voorbeeld daarvan is de introductie van de FWD’s (Four Wheel Drive), SUV’s (Sports Utility Vehicle), 4×4’s, alle terreinwagens, of hoe we die nieuwe monsters van de weg ook mogen noemen. Ze verbruiken meer, ze nemen meer plaats in en geven de bestuurders een vals veiligheidsgevoel. Wij, sukkelaars in onze gewone auto’s, zitten niet meer op dezelfde hoogte. Communicatie is onmogelijk. We kunnen elkaar niet meer in de ogen kijken, elk vriendelijk (of hatelijk) gebaar gaat verloren.

Ik ben tegen iedere vorm van vandalisme maar midden jaren 2000 sympathiseerde ik toch met de activisten die de banden van 4×4’s stuk sneden omdat ze vonden dat die auto’s niet thuishoorden in de stad. En ze waren niet de enigen. In Frankrijk werd in 2004 al overwogen om de SUV’s te bannen uit het centrum van Parijs. De toenmalige burgemeester van Londen, Ken Livingstone, noemde de eigenaars van zulke auto’s ‘complete idiots’. Maar dat heeft allemaal niet kunnen verhinderen dat de 4×4’s vandaag massaal aanwezig zijn in het straatbeeld. Amper waren we erin geslaagd om de diesels op een zijspoor te schuiven, of daar diende zich alweer een nieuwe supervervuiler aan. Opnieuw zijn de autoproducenten, de lobbyisten en de reclamebureaus erin geslaagd om miljoenen consumenten een volstrekt overbodig, asociaal en milieubelastend product aan te smeren. Opnieuw heeft de politiek laten begaan.

Tussen de getuigenissen door wijzen de advocaten de rechters op de vele valse, nooit nagekomen beloftes van de politiek, sinds het klimaatverdrag van Kyoto in 1997. Ook de klimaatconferenties in Bali (2007) en Polen (2008) verplichtten de regeringen nergens toe. De top in Kopenhagen (2009) was zelfs een complete mislukking. Terwijl ze zich in Duitsland moesten neerleggen bij almaar strengere wetgeving bleven grote multinationals als Siemens wereldwijd de bouw financieren van kolencentrales, tot jaren na het klimaatakkoord van Parijs (2015). Het opzoeken van de allerkleinste achterpoortjes om toch maar aan de regels te kunnen ontsnappen: het is heus geen Belgisch monopolie. Het is het belangrijkste kenmerk van de vrije markt.

Ik kan de afloop van de film gerust spoilen. Ökozid is alleen nog te zien via de Mediathek van ARD (te vergelijken met onze VRTNu of VTMGo). Duitsland wordt daadwerkelijk schuldig bevonden en veroordeeld tot een astronomische schadevergoeding. Volksfeest in de 31 landen, volksopstand in Berlijn, waar een groot deel van de bevolking vindt dat haar volstrekt niks te verwijten valt, en dat in de eerste plaats de eigen mensen moeten geholpen worden. Profetisch of niet? Het gaf mij in elk geval veel voldoening om te zien hoe politieke en industriële klimaatcriminelen (en ook de immer veel te behoudsgezinde vakbonden) ter verantwoording worden geroepen. Benieuwd of dat tegen 2034 ook daadwerkelijk het geval zal zijn.