Rustgevende kruiden

Meer mensen dan ooit hebben last van stress. Meer dan een miljoen Belgen slikken antidepressiva. En iedereen heeft wel eens moeilijke periode, toch? Het belangrijkste is natuurlijk om de oorzaak van onrust en depressiviteit aan te pakken en je levensstijl eventueel te veranderen. Maar als dat niet genoeg is, zijn er ook andere oplossingen dan reguliere medicatie. Of ze zijn toch zeker de moeite waard om eerst te proberen.

De natuur biedt honderden kruiden die rust kunnen brengen, het ene al wat sterker dan het andere. Mijn voorkeur gaat naar planten die op ons continent groeien en liefst zelfs in onze eigen buurt. We hebben (meestal) geen nood aan medicijnen van de andere kant van de wereld. Alles is hier en groeit voor onze neuzen. Ik maakte een (lang niet volledige) lijst van rustgevende planten, in willekeurige volgorde. Kruiden hebben op iedereen een ander effect. Zoek uit welke bij jou passen.

OPGELET: Bij medicinaal gebruik altijd een arts raadplegen! Let op voor combinaties met andere medicijnen en onderliggende aandoeningen. Let extra op bij zwangerschap. De meeste kruiden mag je dan niet gebruiken.
Te hoge dosissen van deze planten kunnen leiden tot sufheid en andere klachten.
De Aanbevolen Dagelijkse Dosis (ADD) is uitgedrukt in gedroogd kruid, tenzij anders vermeld.
Tot slot: gebruik voor infusen geen kokend water, laat het eerst een beetje afkoelen, anders maak je de werkzame stoffen meestal kapot.

Afbeelding van Анна Иларионова via Pixabay 

Sint-Janskruid (Hypericum perforatum)

Dit geel gebloemde kruid wordt al eeuwenlang gebruikt als rustbrenger, tegen angsten, irritatie en zenuwspanning. Het werkt als een mild antidepressivum en helpt bij dwangstoornissen. In vergelijking met klassieke antidepressiva zijn er bij Sint-Janskruid maar liefst tien keer minder bijwerkingen. Je kan de plant gewoon in je tuin kweken. De medicinale stoffen vind je in het bovenste derde van de bloeiende toppen. Je oogst ze best aan het begin van de zomer. Droog ze snel aan lage temperaturen, maximum dertig à veertig graden. Je kan de bloemen ook in olie laten trekken of er een tinctuur van maken om die later te gebruiken.  

Sint-Janskruid staat er ook om bekend goed te werken bij wonden en huidproblemen. Dat sluit aan bij wat de signaturenleer zegt: de bloedrode extracten zijn goed voor het verzorgen van wonden. Je kan zalven en omslagen met infusies rechtstreeks gebruiken op eerstegraadbrandwonden, zweren, kloven en geïnfecteerde wonden. Het helpt ook bij het herstellen van littekens en kan verlichting bieden bij gewrichtspijnen, bijvoorbeeld in de vorm van olie. Opgelet: de hypericine in Sint-Janskruid maakt je huid lichtgevoelig, vermijd dus zeker de zon als je de plant uitwendig gebruikt hebt. Bij inwendig gebruik wordt intensief zonnen ook afgeraden.

Aanbevolen Dagelijkse Dagdosis (ADD): 2 à 4 gram kruid. Zorg dat er in gestandaardiseerde preparaten per dag minimaal 900 mcg hypericine en 45 mg hyperforine inzit. Om de meeste medicinale stoffen uit de plant te halen, gebruik je best alcoholische extracties.

Afbeelding van WikimediaImages via Pixabay 

Valeriaan (Valeriana officinalis)

Valeriaan is één van de bekendere rustgevende kruiden. Je vindt de plant tegenwoordig overal in voorverpakte thee en vrij te krijgen tabletten. Verschillende mensen die ik ken, gebruikten het al om beter te kunnen slapen. Het heeft al erg lang een goede reputatie als ontspannend middel. Zelfs Hippocrates en Galenus erkenden de werking al en raadden het aan bij slapeloosheid. Het kruid helpt ook bij hoesten en koorts. Je kan kompressen van valeriaan gebruiken tegen spierkrampen.

Het is de wortelstok met zijn uitlopers die de werkzame stoffen bevat. Je oogst hem best in het najaar van het tweede of derde jaar en gebruikt hem vers of gedroogd (onder de veertig graden). Of je gaat gewoon naar de natuurwinkel of apotheker en koopt een gestandaardiseerd product. In het geval van Valeriaan is dat een goed idee, zeker als je de plant medicinaal wil gebruiken. De inhoudsstoffen zijn niet echt stabiel, waardoor de ADD moeilijk in te schatten is. Je kan kiezen voor thee, tincturen, maceraten of tabletten. Opgelet: blijf het kruid niet doornemen, las af en toe een week pauze in.

ADD: 3 maal per dag het equivalent van 2 à 3 gram gedroogde wortel, of tot maximum 10 gram per dag.

Afbeelding van Manfred Richter via Pixabay 

Echte kamille (Matricaria recutita)

Kamillethee: dé klassieker om tot rust te komen en tegelijk je spijsvertering te kalmeren. De kleine fijne bloempjes kweek je gemakkelijk in je tuin of in een potje op de vensterbank. Het zijn die geopende, gedroogde bloemhoofdjes die je gebruikt. In de eerste plaats staan ze bekend om hun ontstekingswerende eigenschappen op slijmvliezen zoals die van het maagdarmstelsel. Kamille bevordert de eetlust en helpt bij de vertering. Maar de reden waarom de plant in dit lijstje staat, is dat hij ook kalmerend werkt op het zenuwstelsel, ons emotionele ontspanning kan brengen, angsten vermindert en slaap opwekt.

Uitwendig kan je kamille ook gebruiken bij ontstekingen (ook in de keel), eczeem, jeuk, insectenbeten, zonnebrand en nog meer. Topplant! En voor wie interesse moest hebben: kamille geeft je haar een lichtere kleur. Maak een infuus en was er je haar mee, of verwerk het in olie.

ADD: 2 à 8 gram bloemhoofdjes maximaal 3 keer per dag, voor kinderen 2 gram 3 keer per dag. De makkelijkste manier om kamille te consumeren is een infuus (thee), al heb je er wel veel koppen van nodig voor je aan een medicinale dagdosis komt. Je kan ook gestandaardiseerde tincturen en extracten kopen.

Afbeelding van Hans Braxmeier via Pixabay 

Lavendel (Lavandula Angustifolia)

“Hide it in you trousseau, lady fair.
Let its lovely fragrance flow
Over you from head to toe,
Lightening on your eyes, your cheek, your hair.”

– Cumberkand Clark Flower Song Book 1929

Lavendel is misschien wel het bekendste rustgevende kruid. Het heeft in ieder geval de meest herkenbare geur. Alleen ruiken aan lavendel kan al helpen bij hoofdpijn. De essentiële olie verdampen en thee drinken werkt rustgevend. Ook voor je huid is de plant een echte weldoener. Het zijn de dieppaarse bloemen die net na het begin van de bloei zo krachtig zijn. Je kan ze gewoon zelf drogen, liefst in de schaduw.

Stress, irritatie, nervositeit, slapeloosheid, benauwdheid, spanningshoofdpijn, uitputting, negatieve stemming … lavendel kan je bij zoveel verschillende klachten helpen. En het is zo makkelijk te gebruiken! Je laat de bloemhoofdjes trekken in warm water en drinkt regelmatig een kop. Uiteraard kan je ook gestandaardiseerde producten kopen als je zeker wil zijn van de dosis. En/of verdamp de essentiële olie in een ruimte. Je kan ook enkele druppeltjes in een heerlijk warm bad doen. Extraatje: lavendel is enorm helend voor je huid. Naast de medicinale toepassingen, is lavendel ook lekkere en leuke decoratie in salades, desserts en drankjes.  

ADD: infuus van 1 à 2 koffielepels gedroogd kruid.

Afbeelding van Hans Braxmeier via Pixabay 

Kleinbladige linde (Tilia cordata)

Lindebomen zijn overal te vinden in het straatbeeld. Wie met de auto rijdt, weet dat je er best niet onder parkeert. Maar het is net dat plakkerige goedje dat van de bomen drupt dat ons kan helpen te ontspannen, en nog veel meer. Het zijn de bloeiende bloempjes met hun schutbladeren die je meteen na het begin van de bloei moet oogsten.

Linde helpt bij rust- en slapeloosheid (nog meer bij kinderen), ADHD, prikkelbaarheid, stresshoofdpijn en angsten. Verder werkt het ook goed bij luchtwegenaandoeningen, koorts, griep en verkoudheden. Maak een lekkere lindethee die je tien minuten laat trekken of gebruik de bloempjes in bad (maak op voorhand een maceraat van 100 gram bloesems op 2 liter water, dat bespaart je een vervelende opkuis).

ADD: 2 à 4 gram bloesems (gemiddeld). Je mag bij slapeloosheid en verkoudheden ook 2 à 4 gram per tas gebruiken, 3 à 4 tassen per dag, zo warm mogelijk drinken.

Afbeelding van Anna Kingma via Pixabay 

IJzerhard (Verbena officinalis)

Volgens Plinius de Oude was ijzerhard het beroemdste kruid in Rome. Het zou ook gebruikt zijn om de wonden van de gekruisigde Jezus te stelpen. Vroeger had de plant de reputatie om bijna alles te kunnen genezen, maar intussen weten we beter. IJzerhard heeft wel verschillende toepassingen, waaronder ondersteunend bij nervositeit, slapeloosheid, depressiviteit, uitputting en herstel na allerlei ziektes. Daarnaast werkt het ook goed bij spijsverteringsproblemen, helpt het slijmen oplossen en is het ontstekingswerend. Uitwendig kan je de plant inderdaad gebruiken voor verschillende wonden, zoals ze vroeger al wisten. Het is bloedstelpend en samentrekkend. Bonus: je vindt ijzerhard (verbena) overal verspreid in tuinen en het straatbeeld.

ADD: 2 à 4 gram. Je kan ijzerhard vinden in tincturen of als volledig gedroogd kruid (we gebruiken de hele bovengrondse plant). Voor een infuus (thee) kan je 15 tot 30 gram kruid overgieten met een halve liter heet water. Laat 5 tot 10 minuten trekken en drink 3 tot 4 keer per dag een tas. Voor een kopje gebruik je een theelepel. (Ter info: het aantallen grammen kruid ligt hoger dan de ADD omdat je een infuus drinkt en het kruid niet volledig consumeert.)

Opgelet: te veel ijzerhard kan je misselijk maken. Hou je daarom aan de aanbevolen doses.

Afbeelding van Franz W. via Pixabay 

Passiebloem (Passiflora incarnata)

De prachtige passiebloem kan de ster van je tuin zijn (zoek een zonnige plek!), en van je medicijnkastje. De plant staat al heel lang bekend als rustgevende schoonheid. We gebruiken zowel de houterige stengel met bladeren als de bloemen. In Noord-Amerika maakten Indianen er een tonicum van bij zenuwpijnen en rusteloosheid. De Azteken kenden ook al de kalmerende werking.

Passiflora werkt goed bij overactiviteit, stress, rusteloosheid, zenuwen, ADHD, prikkelbaarheid, nerveuze hartkloppingen, hoge bloeddruk door stress, hoofdpijn door stress, maagdarmklachten door spanning en concentratiemoeilijkheden. De plant kan ook ondersteunend zijn bij angsten, overdreven bezorgdheid, paniekaanvallen en slaapproblemen.

ADD: 4 à 8 gram. Gestandaardiseerde preparaten van Passiflora zijn gemakkelijk te vinden in de vorm van tincturen en tabletten. Je kan ook een infuus maken door 2 à 3 gram kruid per tas de overgieten met bijna kokend water. Laat 10 minuten trekken en drink 2 à 3 tassen overdag en 1 à 2 een half uur voor je gaat slapen.

Afbeelding van Hans Braxmeier via Pixabay 

Hop (Humulus lupulus)

Bierdrinkers zullen het graag horen: hop, de plant die gebruikt wordt om bier te brouwen, is ook een medicinaal kruid. Doorheen de eeuwen werd het gebruikt om slaap te bevorderen en libido te verlagen. Gerard (1545-1612) beschouwde bier zelfs eerder als een geneesmiddel dan als dorstlesser. Intussen weten we dat alcohol veel meer negatieve effecten op onze gezondheid heeft dan positieve, en hoe we hop dan wel geneeskrachtig kunnen gebruiken.

Het zijn de vrouwelijke bloemen, de hopbellen die voor de volledige rijpheid al geplukt en gedroogd moeten worden. Na zes maanden zijn ze al meer dan de helft van hun werkzaamheid kwijt, dus je moet er snel mee aan de slag. Eens verwerkt werken ze goed bij stress, rusteloosheid, spanning en slaapproblemen. Hop haalt je libido effectief naar beneden en helpt bij spijsverteringsproblemen. De plant heeft ook een fyto-oestrogene werking, wat wil zeggen dat het oestrogeentekort helpt op te vangen. Het voorkomt osteoporose en heeft een goed effect op de botten.

ADD: 0,5g hopbellen 1 tot 3 keer per dag. Je vindt hop in tincturen, poeders en gedroogd. Ook een infuus is een optie, maar of het lekker is, weet ik niet.

Extra tip: vul een hoofdkussen met hopbellen om rustiger te slapen. Dit werkt ook en is veilig bij kinderen.

Afbeelding van M. Maggs via Pixabay 

Cannabis (sativa & indica)

Het verboden kruid. Cannabis was nochtans tot het begin van de 20ste eeuw een populair geneesmiddel voor allerlei grote en kleine kwalen. En om tot rust te komen. Door racistische en economische redenen raakte het in een verdomhoekje en werd het zelfs illegaal, terwijl de plant zoveel kan betekenen voor de geneeskunde. Dat is niet alleen mijn bescheiden mening, maar die van (de meeste) wetenschappers. Er blijft wel discussie over de toepassingen.

Het is de combinatie van de actieve stoffen CBD en THC die de plant zo geneeskrachtig maakt. Die laatste is in veel landen verboden, ook bij ons, maar cruciaal voor de medicinale werking en het bekende rustgevende effect. Op dit moment kan je cannabis met THC in België enkel op voorschrift van een arts krijgen, en dan nog is het moeilijk. CBD preparaten en gedroogde bloemtoppen zijn wel legaal te koop.

Lees er meer over in het recent verschenen boek ‘Cannabis’ van mijn vader Karel Michiels, en in het artikel over medicinale cannabis dat ik in 2018 schreef voor Knack.

Zo, hopelijk heb je iets aan dit lijstje. Ik zou nog pagina’s kunnen doorgaan, maar dan komen er vooral kruiden van buiten onze contreien bij. Contacteer me gerust bij vragen of twijfel, of spreek een arts, natuurgenezer of herborist (in de natuurwinkel?) aan.

Klik HIER om meer blogs over kruiden te lezen.

Bron: Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, Dr. Geert Verhelst

Foto bovenaan: Passiflora van Gerhard G. via Pixabay