Dark Waters: film over 3M in Zwijndrecht?

Stiekeme vervuiling, zelfregulering, PFOS, bodem- en bloedonderzoeken, illegale lozingen, overschreden drempels en geld boven alles. De schandalige praktijken van 3M zijn bij ons nieuws, maar ze lijken wel een kopie van wat er in de jaren negentig in de VS aan het licht kwam. Daar voerde advocaat Robert Bilott een bikkelharde juridische strijd tegen het chemische bedrijf DuPont, ook producent van PFOA/PFAS/PFOS. Absurd, maar de geschiedenis herhaalt zich bijna letterlijk bij 3M in Zwijndrecht. Ze proberen het overal… In 2019 goot regisseur Todd Haynes het heldhaftige verhaal van Bilott in een sterke film met Mark Ruffalo, Anne Hathaway, Tim Robbins en Bill Pullman: Dark Waters. Hij zou veel bekender moeten zijn…

Bilott is eind jaren tachtig net partner geworden bij een succesvol advocatenkantoor. Hij werkt voor en is bevriend met de bazen van de grootste chemische bedrijven van de wereld. Op vraag van zijn oma komt hij terecht bij een boer waarvan de koeien ziek worden en sterven. De man wijst met de vinger naar de stortplaats van DuPont een eindje verder, maar krijgt geen reactie van het bedrijf. Bilott gelooft hem amper, maar om zijn oma een plezier te doen zoekt hij het toch verder uit. Door zijn doorzettingsvermogen en rechtvaardigheidsgevoel ontdekt hij dat er toch iets groots aan de hand is. In de oude archieven van Dupont vindt hij bewijs van gesjoemel met controles, papieren, veeartsen en vergunningen. Zwart op wit.

Het bedrijf ontkent natuurlijk alles, ook al is het duidelijk dat ze moedwillig het milieu, koeien en (wat later blijkt) ook mensen vergiftigen. Oudere interne studies wijzen uit dat ze perfect op de hoogte waren van de mogelijke gezondheidsrisico’s. En toch doen ze gewoon verder… Ze werken het onderzoek tegen en doen alles om hun winstgevende productielijnen te behouden. Dat kan gewoon omdat de sector zichzelf reguleert. PFOA, PFOS, PFAS: bijna niemand kende die namen tot Bilott ze naar buiten bracht. Wanneer chemische bedrijven in de VS een nieuwe stof ontwikkelen en gebruiken, moeten ze die namelijk zélf aangeven bij de overheid. Zo lang een stof niet aangegeven is en dus niet op de radar staat, kan ze ook niet gecontroleerd, gereguleerd of verboden worden. Dat is een keuze die een bedrijf bewust maakt, moedwillig. Ze doen aan grootschalige en achterbakse zelfregulering die de hele wereld schaadt. Hoe kan dat zelfs?! Heel het systeem zit fout.

De juridische strijd is een hel. DuPont gooit er massa’s geld tegenaan en voelt dat amper, terwijl Bilott steeds minder steun krijgt en het moet doen met een mager pro deo-loontje. De advocaat gaat er zelf volledig aan onderdoor, allemaal voor het grotere goed. In mijn ogen is hij een held, net als iedereen die de misselijkmakende wanpraktijken van 3M in Zwijndrecht aan het licht bracht en ertegen strijdt. Ook in Zwijndrecht zijn de bloedwaardes van de werknemers overschreden en wordt er gezondheidsmonitoring geëist voor hen en de buurtbewoners, net als in de film. Maar wat heb je aan geld wanneer je ziek bent of sterft?

Waarom kon DuPont de gigantische bewuste vergiftiging afkopen met schadevergoedingen die het bedrijf amper voelde? Zal het ook zo gaan met 3M? Business-as-usual en alles afkopen met geld, maar niet oplossen? Eeuwige winst en groei boven mensen?
Waarom zitten de daders niet in de gevangenis? Waarom worden ze niet behandeld zoals burgers? Waarom komen ze er mee weg? Hoe kunnen ze slapen ’s nachts?!

Wie inhoudelijk op de hoogte is van wat er zich bij 3M afspeelde/afspeelt, weet dat het op zoveel fronten fout is gelopen. Waarom heeft er niemand eerder aan de alarmbel getrokken? Ook de overheid speelde/speelt een grote rol. Zij zou er moeten zijn om burgers te beschermen, niet de grote bedrijven.

Tijdens Dark Waters zit je met toenemende verbazing te kijken naar iets dat dertig jaar later nog steeds gebeurt. De film zit vol fantastische dialogen en een memorabele speech van de baas van het advocatenkantoor, maar het is vooral een bitter, pijnlijk en waargebeurd verhaal over de bijna onmogelijke strijd tegen een ziek systeem. Er zijn beangstigend veel parallellen met wat we meemaken bij 3M in Zwijndrecht. Ik kan er alleen maar hoofdschuddend en verdrietig naar kijken… Hoe kunnen mensen zulke keuzes maken?  

Het beste is natuurlijk om Dark Waters gewoon zelf te bekijken. (Op Netflix bijvoorbeeld.) Wees voorbereid op anderhalf uur verontwaardiging, frustratie, boosheid en verdriet.

Afbeelding bovenaan: RENE RAUSCHENBERGER via Pixabay.