In het noorden van Portugal verslonden bosbranden afgelopen week meer dan honderddertigduizend (!) hectare. Dagen aan een stuk leek het vuur ontembaar en verslond het alles wat het tegenkwam, zonder onderscheid. De brandweer deed er alles aan om de meer dan honderd (!) vuurhaarden onder controle te krijgen, tevergeefs. Het was pas de eerste regenbui die een einde maakte aan de horror, en een nieuw seizoen inluidde op het platteland.

Meerdere brandweerlieden en burgers verloren hun levens, net als veel te veel dieren en onmetelijk veel planten. Anderen keerden na evacuatie of schijnbaar nutteloos blussen terug naar verkoolde huizen en stallen. Boom- en wijngaarden veranderden in trieste zwart-witte landschappen. Buren maakten lange mensenkettingen. Ze gaven emmers water door om het vuur uit hun dorpen te houden. Dagenlang was de lucht zwart en leefden ze in het donker, omsingeld door tientallen meters hoge razende vlammen. Onvoorstelbaar.

We zagen, roken en proefden de rook dagenlang in de lucht, ook al was de dichtstbijzijnde grote brand honderdvijftig kilometer van ons verwijderd. Urenlang keken we naar de beelden op het nieuws. Het leek alsof alles ten noorden van Coimbra in vlammen zou opgaan. Mannen, vrouwen en kinderen die onze buren konden zijn sleepten uitgeput de zoveelste slang of emmer naar het terras of de tuin. Alles om de vlammen op afstand te houden. De dag nadien kreeg ik tranen in mijn ogen toen ik zag hoe de dappere mensen thuiskwamen in een onherkenbaar landschap. Alles wat ze kenden, wat ze ooit bezaten en waar ze voor en van leefden was weg. De blikken in hun ogen leeg en vol verdriet. Hartverscheurend.

Intussen weten we dat de meeste branden aangestoken zijn. Door pyromanen, maar nog vaker door arme boeren die door grote houthandelaars betaald worden om brand te stichten in een bepaalde regio. Meestal blijven er op die plekken enkel miljoenen zwarte stokken over. De stammen die het vuur niet volledig kon verteren. Het zwartgeblakerde hout kopen de bedrijven nadien op voor een spotprijs. Misselijkmakend degoutant. De mensen die hieraan meewerken zijn in mijn ogen massamoordenaars die ook nog eens ecocide plegen.

Tegelijk is er ook nog het ‘eucalyptusprobleem’. Portugal is de grootste producent van Europa, vooral voor (toilet)papier, maar dat betekent dat een groot deel van het land volstaat met de zeer brandbare bomen. In sommige regio’s zie je de bossen tientallen kilometers ver uitstrekken, in alle richtingen. Brandgangen zijn er amper, de brandweer raakt vaak niet waar het vuur is. Door de etherische olie ‘ploffen’ de bomen en vliegen de vonken tientallen en soms zelfs honderden meters verder, om daar weer nieuw vuur te starten. De zaden floreren na brand en komen vol levenskracht als eerste en enige snel terug. Eucalyptus is big business hier. Ik vermoed dat het niet snel zal veranderen.

De bosbranden zouden natuurlijk minder hevig zijn als het niet zo droog en heet was. Het aantal branden is de laatste tien jaar enorm gestegen, en de omvang ervan nog meer. Aan het einde van de zomer is alles dor en de bodem volledig uitgedroogd. Er zijn wisselende restricties voor het gebruik van vuur en landbouwvoertuigen. Maar elk jaar gebeurt het opnieuw. Dit jaar viel het samen met de vreselijke regenval en overstromingen in Centraal-Europa. Een maand eerder brandde een groot deel van Griekenland af. Het wordt steeds meer, steeds erger. Maar klimaatopwarming staat amper op de politieke agenda. Alsof meer en meer natuurrampen de economie en ieders welzijn niet zullen beïnvloeden.

Wij prijzen ons voor de zoveelste keer gelukkig dat we intuïtief voor de regio kozen waar we nu wonen. De jaren voor we vertrokken keken we nochtans voornamelijk naar de gebieden rond Viseu, Guarda, Castro Daire. Daar waar de branden vaak eindeloos lijken. In onze buurt waren er wel een aantal kleine branden, maar die waren snel onder controle.

Ik ben getrouwd met een brandweerman, heb een nonkel die al heel lang bij de brandweer zit en schreef een boek met vijftig brandweerverhalen. Respect voor de mannen en vrouwen die hun levens riskeren om anderen te redden had ik altijd, maar dat is hier in Portugal nog meer geworden. Wat een helden. Eindeloos veel bewondering voor hun moed en doorzettingsvermogen. Ook Jannick leefde deze week ontzettend mee met zijn voormalige collega’s. Respect.

Het begin van de herfst

Ook op onze boerderij was de eerste regenbui meer dan welkom. Het bruine gras kraakte onder onze voeten (nog steeds, die ene bui verandert daar nog niet veel aan) en de bomen en planten waren volledig afhankelijk van onze watergift. Bij de eerste druppels stopte ik even met het uitgraven van de goten voor het huis, gewoon om te genieten van de regen. Ik bedankte de natuur om het noorden te redden van verdere vernietiging en om alle levende wezens weer van water te voorzien. De heerlijkste geur begon ons te omringen: regen op kurkdroge grond. Een vleugje sinaasappelbloesem bereikte me toen ik met Buju naar de camper rende om even te schuilen. Blessings.

De eerste regenbui betekent toch een beetje het begin van de herfst. Wij zijn best blij dat het vanaf nu geregeld eens zal regenen, afgewisseld met warme zonnige dagen. Dat betekent dat mama niet meer urenlang de jonge bomen en haag water moet geven, en dat wij af en toe pauze krijgen van de watergift aan de moestuinen. In plaats daarvan zal al het gras en onkruid wel opnieuw beginnen groeien, dus we zullen snel weer moeten maaien.

Maar momenteel is het nog volop oogsttijd. We halen nog steeds kilo’s tomaten, paprika’s, aubergines, basilicum en pepertjes van de planten. Afgelopen week verzamelde ik meer dan twintig fraaie pompoenen op het veld. De volgende reeks is al aan het groeien, inclusief butternuts. Toen we hoorden dat zowat alle buren hun zoete aardappelen aan het oogsten waren, deden wij hetzelfde. Van een lieve buurvrouw kregen we de eerste gepofte exemplaren uit de houtoven. Een delicatesse!

Dit jaar zaaiden we voor het eerst borlottibonen, een soort die je zet om droog te oogsten. Dat wilden we omdat ik geregeld veggieburgers maak op basis van bonen en havermout, en we die tot nu toe gewoon in de winkel kochten. Met bescheiden trots kan ik schrijven dat we meer dan een weckpot vol mochten oogsten en dat de eerste burgers een groot succes waren! Wat een genot om weer een beetje meer zelfvoorzienend te zijn.

Die stap zetten we een paar weken geleden ook met confituur. Onze fruitbomen zijn over het algemeen nog veel te klein om daar genoeg fruit voor te leveren, maar de vijgenboom met achttien stammen stond hier al en voorziet meer dan we ooit kunnen eten, zelfs niet als de kippen en eenden helpen. Mama maakte dus een mooie voorraad vijgenconfituur voor de komende maanden. Geweldig!

Van onze jonge appelbomen plukten we nog maar vier kleine maar fijne exemplaren. Gelukkig zijn we omringd door fruittelers en boden verschillende mensen ons aan om van hun bomen te plukken. Uiteraard geven we de voorkeur aan onbespoten exemplaren. Kersrode knapperige bolletjes met een spierwitte binnenkant, blozende appels die met potlood ingekleurd lijken te zijn en felgroene vruchten met een lichtzure toets: soms lijkt het hier een appelproeverij. We eten ze uit het vuistje, maken er thee met kaneel en gember van, kregen een grote pot appelmoes van mama en frisse bekers versgeperst sap. Pure luxe.

De komende weken zullen we de wintermoestuin verder inzaaien en aanplanten. Uien, prei, look, bieten, snijbiet, tuinbonen, broccoli, bloemkool, spitskool, boerenkool en spruiten. Voor de steeds meer lege bedden in de zomermoestuin kiezen we weer voor phacelia als groenbemester. Praktisch én mooi.

Omringd door dieren

Buurman Diamantino verplaatste zijn paarden zoals hij dat om de paar maanden doet. Deze keer verhuisden ze naar het gigantische veld naast dat van ons, en dus meestal in ons zicht. Geweldig! De laatste tijd zagen we dat het sneeuwwitte paard vergezeld werd door een drietal even witte vogels. Altijd maar enkele meters van hem verwijderd, of soms zelfs op zijn rug, als in een tekenfilm. Opzoekwerk leerde ons dat het koereigers waren, elegante dieren die graag in de buurt van vee vertoeven om de opspringende insecten en knaagdieren op te peuzelen. Zo leuk om naar te kijken!

We worden omringd door dieren. ’s Nachts horen we vaak het gewroet van de meer dan honderd kilogram zware everzwijnen, rond het riviertje, aan de boomgaard, in de buurt van het eendenverblijf. Drie verschillende soorten uilen zingen overtuigend hun luide liederen, soms maar op enkele meters van waar we zitten, of stokstijf op een paaltje op ons veld. Hanen kondigen in de verre omgeving de dagenraad aan en ontelbare insecten zoemen laag over de weinige bloeiende planten. Hagedissen verdwijnen tussen de kleinste kieren en sprinkhanen maken het plaatje compleet.

Ziggy ontpopt zich steeds meer tot de boerderijkat die hij is. We vinden hem tussen de hooibalen, onder de struiken of gedrapeerd bij de pompoenen. De laatste tijd wandelt hij ’s avonds soms mee met Buju en mij. In het begin huppelt hij vrolijk en rent ons als een gek voorbij, klimt razendsnel in bomen en valt ons speels aan van onder struiken en riet. Na tien minuten is hij uitgeput, hangt zijn roze tongetje uit zijn bek en laat hij zich dramatisch vallen om uit te hijgen. Ik pak hem op, steek hem achter de flap van mijn salopette en draag hem enkele honderden meters mee, om dan weer opnieuw te beginnen. Wat een figuur!

Ook met het huis gaat het goed. Er gaan wonen wordt steeds realistischer. We hebben het grootste deel van het beton al gegoten. Met ‘we’ bedoel ik vooral Jannick, met mij geregeld als hulp om grind, zand, cement en water te mixen. Het ziet er echt professioneel uit, al zeg ik het zelf. Onder stralend blauwe hemel met onze favoriete muziek op de boxen was het zelfs oprecht leuk om er samen aan te werken, ook al waren we ’s avonds heel moe en voelden onze lichamen als lood. Voldoening, dat is iets was we hier heel vaak ervaren.

September is ook ‘papamaand’. Jannick’s vader en zijn vrouw bezochten ons tijdens de bloedhete brandweek, mijn eigen papa en Marleen arriveren over enkele dagen. Het is ontzettend fijn om ons landje en de omgeving te delen met onze geliefden, maar vooral om samen tijd door te brengen natuurlijk. Voor het werk in huis en op het veld kunnen we vanaf begin oktober weer rekenen op onze geweldige Workawayer Sam. We kijken ernaar uit!

Foto bovenaan: de zonsondergang achter de heuvel.